درصد ایرانی‌هایی که دچار سکته مغزی میشوند، حدود ۱۰٪ از جمعیت ایران است آگاهی از علل سکته مغزی، درمان‌ها و فرآیند توانبخشی می‌تواند به مراقبین کمک کند تا بهترین حمایت را از بیماران خود داشته باشند. در این مقاله، ما به بررسی همه‌جانبه‌ی سکته مغزی، از علل و علائم تا درمان و توانبخشی می‌پردازیم و نکات کاربردی برای مراقبین ارائه می‌دهیم تا بتوانند نقش حیاتی خود را به بهترین نحو ایفا کنند.
منبع:
آمار نگران کننده درباره وضعیت سکته مغزی در ایران
بخش اول: شناخت سکته مغزی
تعریف سکته مغزی
سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع شده یا به شدت کاهش یابد، که منجر به آسیب به بافت مغزی می‌شود. اهمیت تشخیص زودهنگام و درمان سریع در این وضعیت بسیار بالاست، زیرا می‌تواند تفاوت بین بهبودی کامل و آسیب‌های دائمی را رقم بزند
انواع سکته مغزی
-
سکته مغزی ایسکمیک: این نوع از سکته زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی مغز توسط لخته خون مسدود شوند. این نوع سکته به دو دسته تقسیم می‌شود:
-
ترومبوتیک
: زمانی که یک لخته خون در یکی از رگ‌های خونی که به مغز می‌رود، تشکیل می‌شود.
-
آمبولیک
: زمانی که یک لخته خون از قسمت دیگری از بدن (معمولاً قلب) به مغز منتقل می‌شود.
-
-
سکته مغزی هموراژیک: این نوع از سکته زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی در مغز پاره شود و خون به بافت مغزی نشت کند. این وضعیت می‌تواند به دلیل فشار خون بالا، آسیب‌های عروقی یا آنوریسم رخ دهد. بهبودی در موارد سکته مغزی هموراژیک معمولاً بهتر اتفاق می‌افتد.
سکته مغزی از نوع ایسکمیک
یک لخته در یکی از عروق ایجاد می شود و به مغز میرسد. در بخشی از مغز خون رسانی اتفاق نمی افتد. در این تصویر نقطه قرمز لخته و بخش زرد رنک قسمتی از بافت مغز است که دچار سکته شده. به بافت مغز مواد مورد نیاز سلول نمیرسد و سلوهای مغز شروع به مردن می کنند.
عوامل خطر
شناخت عوامل خطر می‌تواند به پیشگیری از سکته مغزی کمک کند. برخی از مهم‌ترین عوامل خطر شامل:
-
فشار خون بالا
-
دیابت
-
کلسترول بالا
-
سیگار
-
چاقی
-
فیبریلاسیون دهلیزی و …
علائم سکته مغزی
تشخیص زودهنگام علائم سکته مغزی بسیار حیاتی است. برای به یاد داشتن شایع‌ترین علائم، می‌توانید از اختصار FAST استفاده کنید:
-
Face drooping (افتادگی صورت):
یک طرف صورت ممکن است افتاده یا بی‌حس شود. از فرد بخواهید لبخند بزند، اگر لبخند او نامتقارن است، این می‌تواند نشانه‌ای از سکته باشد.
-
Arm weakness (ضعف دست):
یک دست ممکن است ضعیف یا بی‌حس شود. از فرد بخواهید هر دو دست خود را بالا ببرد، اگر یک دست به پایین می‌افتد، این ممکن است نشانه‌ای از سکته باشد.
-
Speech difficulty (مشکل در تکلم):
فرد ممکن است دچار تداخل در صحبت کردن یا ناتوانی در تکلم صحیح شود. از او بخواهید یک جمله ساده را تکرار کند، اگر نتواند درست تکرار کند، این می‌تواند نشانه‌ای از سکته باشد.
-
Time to call 115 (زمان تماس با 115):
اگر کسی هر یک از این علائم را نشان داد، حتی اگر این علائم به سرعت برطرف شدند، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
دیگر علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
-
سردرگمی ناگهانی
-
مشکلات دیداری در یک یا هر دو چشم
-
دشواری در راه رفتن
-
سرگیجه
-
از دست دادن تعادل یا هماهنگی
-
سردرد شدید بدون علت مشخص
سکته مغزی از نوع هموراژیک
عروق خون در مغز پر خون شده و میترکد، این سکته به دلیل ضربه به سر نیز اتفاق می افتد. پیش آگهی و پاسخ به درمان این نوع سکته از بقیه انواع سکته ها راحت تر است و در مدت زمان کمتری بهبودی میابد.
The best stroke treatments can only be used within four and a half hours of the first symptoms. It is important to do everything you can to get the person to the hospital in time. If you think someone may be having a stroke, act F.A.S.T.
یادتون باشه که زمان شروع درمان های توانبخشی بعد از سکته در پیشبینی بهبودی بیمار خیلی مهمه!
بخش سوم: توانبخشی پس از سکته مغزی
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی بر بهبود حرکت و تعادل بیمار تمرکز دارد. تمرینات مختلفی که توسط فیزیوتراپیست‌ها تجویز می‌شود، می‌تواند به تقویت عضلات ضعیف‌شده و بهبود هماهنگی و تعادل کمک کند. هدف اصلی فیزیوتراپی، کاهش درد در مریض و ایجاد حرکت در عضلات فلج و بی حرکت با استفاده از الکتروتراپی است.
کاردرمانی
کاردرمانی بخش مهمی از توانبخشی پس از سکته مغزی است که به بهبود مهارت‌های روزمره زندگی و فعالیت‌های شغلی بیمار می‌پردازد. کاردرمانگرها با استفاده از تمرینات و روش‌های خاص، به بیماران کمک می‌کنند تا دوباره به استقلال خود دست یابند. بخش‌های مختلف کاردرمانی به توصیه آقای وحید ملکی شامل موارد زیر است:
-
راه رفتن و تعادل
:
تمرینات تخصصی برای بهبود توانایی راه رفتن، ایستادن و حفظ تعادل. این تمرینات به بیمار کمک می‌کنند تا دوباره به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد.
-
کنترل ادرار و مدفوع
-
کاهش درد:
پارافین تراپی، نیدلینگ، تکنیک های دستورزی و ماساژ
-
ایجاد معنامندی برای زندگی بعد از سکته:
مقابله با افسردگی افراد سکته مغزی
-
عملکرد دست:
تمرینات برای بهبود مهارت‌های دستی و هماهنگی بین دست و چشم. این تمرینات به بیمار کمک می‌کنند تا فعالیت‌های روزمره مانند نوشتن، برداشتن اشیا و انجام کارهای دقیق را انجام دهد.
-
طراحی فضای شغلی و خانه:
تنظیم محیط کار و منزل به گونه‌ای که بیمار بتواند به راحتی فعالیت‌های خود را انجام دهد. این شامل ایجاد دسترسی آسان‌تر به ابزارها و وسایل مورد نیاز و همچنین ایجاد محیطی ایمن برای جلوگیری از وقوع حوادث است.
-
مقابله با افسردگی و احساس شکست:
کمک به بیماران برای مدیریت استرس، افسردگی و احساسات منفی که ممکن است پس از سکته تجربه کنند. این شامل جلسات مشاوره و حمایت روانی است تا بیمار بتواند با اعتماد به نفس بیشتری به توانبخشی بپردازد.
Occupational Therapy is an important part of recovery for any stroke survivor. OTs want to help survivors achieve goals that are meaningful to them.
گفتاردرمانی
گفتاردرمانی شامل بخش‌های مختلفی است که به بهبود توانایی‌های ارتباطی و مهارت‌های شناختی بیمار می‌پردازد. خانم سارا مرادی بیان می کند گفتاردرمانگرها به بیماران کمک می‌کنند تا مهارت‌های زیر را بازیابی کنند:
-
کج شدن صورت و ضعف عضلات صورت:
تمرینات تخصصی برای بهبود توانایی‌های حرکتی عضلات صورت و کاهش افتادگی صورت. این تمرینات به بیمار کمک می‌کنند تا به توانایی‌های طبیعی چهره و بیان خود بازگردد.
-
تکلم:
بهبود توانایی بیمار در صحبت کردن و تولید صداهای صحیح. تمرینات مختلفی برای بهبود وضوح گفتار و افزایش دایره لغات بیمار انجام می‌شود.
-
جویدن و بلع:
کمک به بیمار در بازیابی توانایی‌های جویدن و بلع به طور صحیح و ایمن. این شامل تمرینات عضلات دهان و حلق و همچنین تغییرات در رژیم غذایی است تا بیمار بتواند به راحتی غذا بخورد.
-
خواندن و نوشتن:
تمرینات برای بهبود توانایی‌های خواندن و نوشتن. این تمرینات به بیمار کمک می‌کنند تا مهارت‌های ارتباطی خود را بازسازی کرده و بتواند به طور مستقل از متون استفاده کند.
-
آموزش استفاده از راه‌های جایگزین مثل AAC:
آموزش استفاده از دستگاه‌ها و روش‌های جایگزین ارتباطی برای بیمارانی که توانایی تکلم خود را از دست داده‌اند. این شامل دستگاه‌های تولید صدا و نرم‌افزارهای ارتباطی است که به بیمار کمک می‌کنند تا بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند.
این درمان‌ها نیازمند انجام تمرینات در منزل و شرکت در جلسات درمانی منظم هستند تا بهترین نتایج حاصل شود.
اهداف توانبخشی
- بازیابی عملکردهای از دست رفته: تمرکز بر بازگرداندن مهارت‌ها و توانایی‌هایی که بیمار به دلیل سکته از دست داده است.
- یادگیری استراتژی‌های جدید برای انجام فعالیت‌ها: ارائه راهکارهای جدید برای انجام کارهای روزمره که ممکن است به دلیل آسیب مغزی به چالش کشیده شده باشند.
- افزایش استقلال بیمار: کمک به بیمار برای دستیابی به استقلال بیشتر در زندگی روزمره، از طریق تقویت توانایی‌های فیزیکی و شناختی.
بخش چهارم: مراقبت‌های خانگی
تغذیه مناسب
تغذیه سالم و متعادل برای بهبود وضعیت بیمار پس از سکته مغزی بسیار مهم است. گفتاردرمانگر پس از بررسی عملکرد بلع بیمار به شما پیشنهادات غذایی خاصی می دهد. مصرف غذاهای غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند به تسریع روند بهبود کمک کند. بیمار باید از مصرف غذاهای پرچرب، پرنمک و پرشکر پرهیز کند و به جای آن‌ها از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب استفاده کند.
پیشگیری از زخم بستر
زخم بستر یکی از مشکلات شایع در بیماران با تحرک محدود است. برای پیشگیری از زخم بستر، تغییر موقعیت بیمار هر دو ساعت یک بار ضروری است. استفاده از تشک‌های طبی و بالشتک‌های ویژه نیز می‌تواند به کاهش فشار روی نقاط حساس بدن کمک کند. بهتر است برای فهمیدن نقاط حساس بدن و همچنین دریافت برنامه درمانی جامع برای پشگیری از زخم بستر با کاردمانگر آقای وحید ملکی تماس برقرار کنید.
ایمنی در منزل
ایجاد محیطی ایمن در منزل می‌تواند از وقوع حوادث جلوگیری کند. بررسی محیط و یکی از ابعاد تخصصی رشته ی کاردرمانی است. حذف موانع از مسیرهای رفت و آمد، نصب دستگیره‌های حمایتی در حمام و توالت، و استفاده از کفپوش‌های ضد لغزش می‌تواند به افزایش ایمنی بیمار کمک کند.
مدیریت عواطف
سکته مغزی می‌تواند تاثیرات روانی عمیقی بر بیمار و خانواده‌اش داشته باشد. ارائه حمایت عاطفی و مشاوره روانی می‌تواند به بیمار کمک کند تا با استرس، افسردگی و احساسات منفی خود مقابله کند. همچنین، ارتباط مستمر با تیم درمانی و حضور در گروه‌های حمایت می‌تواند به بهبود وضعیت روانی بیمار کمک کند.
اهمیت همکاری تیم درمانی
همکاری نزدیک بین پزشک، پرستار، کاردرمانگر، فیزیوتراپیست و گفتاردرمانگر برای بهبود کامل بیمار ضروری است. هر کدام از اعضای تیم درمانی نقش ویژه‌ای در فرآیند بهبود بیمار دارند و هماهنگی بین آن‌ها می‌تواند به تسریع روند بهبود کمک کند.
امید به بهبود
توانبخشی و مراقبت‌های منظم می‌تواند به بهبود قابل توجه بیمار پس از سکته مغزی منجر شود. ارائه اطلاعات صحیح به مراقبین و بیماران در مورد روند بهبود و نتایج مثبت توانبخشی می‌تواند انگیزه و امید به بهبود را در آن‌ها افزایش دهد.
چه قسمت هایی از بدن دچار زخم بستر می شود؟
بخش پنجم: حمایت روانی و اجتماعی
اهمیت حمایت روانی
حمایت روانی بخش مهمی از فرآیند بهبود بیماران سکته مغزی است. بیماران ممکن است با احساسات منفی مانند افسردگی، استرس و اضطراب مواجه شوند که می‌تواند روند بهبود آن‌ها را کند کند. بنابراین، ارائه مشاوره روانی و حمایت عاطفی به بیماران و خانواده‌هایشان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مشاوره و حمایت روانی
مشاوره روانی به بیماران کمک میکند تا با احساسات و تغییرات روانی پس از سکته مغزی کنار بیایند. این جلسات شامل تکنیک‌های مدیریت استرس، راهکارهای مقابله با افسردگی و اضطراب، و تقویت انگیزه و اعتماد به نفس بیماران است. همچنین، حمایت روانی به خانواده‌های بیماران کمک میکند تا بهتر بتوانند با چالش‌های مراقبت از بیمار خود روبرو شوند.
نکته مهم: جلسه با ماساژور به جز رفع خستگی هیچ تاثیری در روند درمان ندارد و بهتر است بیماران و خانواده‌هایشان با واقع‌بینی به دنبال معجزه نباشند و گول شیادان را نخورند. همیشه به توصیه‌های پزشکان و متخصصان معتبر اعتماد کنید و از روش‌های درمانی غیرمعتبر خودداری کنید.
حمایت اجتماعی
حمایت اجتماعی نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران سکته مغزی دارد. این شامل حمایت از سوی خانواده، دوستان و جامعه می‌شود. شرکت در گروه‌های حمایت اجتماعی می‌تواند به بیماران کمک کند تا احساس تنهایی کمتری کنند و تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. این گروه‌ها همچنین می‌توانند منبعی برای کسب اطلاعات و راهکارهای جدید برای مواجهه با چالش‌های روزمره باشند.
نقش خانواده و دوستان
خانواده و دوستان می‌توانند با ارائه حمایت عاطفی و عملی، نقش مهمی در بهبود بیماران سکته مغزی ایفا کنند. حضور آن‌ها در کنار بیمار، تشویق به ادامه درمان‌ها و کمک در انجام فعالیت‌های روزمره می‌تواند تاثیر زیادی در افزایش انگیزه و روحیه بیمار داشته باشد.
تشویق به استقلال
تشویق بیماران به انجام فعالیت‌های مستقل، حتی به صورت جزئی، می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس و احساس مفید بودن آن‌ها کمک کند. این شامل فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و انجام کارهای خانگی است. فراهم کردن محیطی امن و پشتیبانی از بیمار در این فعالیت‌ها می‌تواند به بازگشت استقلال آن‌ها کمک کند.
اهمیت ارتباط مستمر با تیم درمانی
ارتباط مستمر با تیم درمانی برای ارزیابی مداوم پیشرفت بیمار و تنظیم برنامه‌های درمانی ضروری است. خانواده‌ها و مراقبین باید به طور منظم با پزشکان، پرستاران، کاردرمانگران و دیگر اعضای تیم درمانی در ارتباط باشند تا بهترین مراقبت ممکن را برای بیمار فراهم کنند.
نتیجه‌گیری
درمان و توانبخشی پس از سکته مغزی یک فرآیند پیچیده و چندجانبه است که نیازمند همکاری نزدیک بین بیمار، خانواده و تیم درمانی است. با استفاده از روش‌های درمانی مناسب، مراقبت‌های خانگی و حمایت روانی و اجتماعی، می‌توان به بهبود قابل توجهی دست یافت و کیفیت زندگی بیماران را به طور چشمگیری افزایش داد.
