رشد کند حرکتی در کودکان می‌تواند منجر به مشکلات حرکتی شود . این مشکلات ممکن است شامل ناهماهنگی، عدم تعادل و دشواری در انجام حرکات دقیق باشد. کودکان با رشد کند ممکن است مدام دستشان را به جایی بگیرند و راه بروند، نپَرند، حرکات ناهماهنگ و شل و ول داشته باشند، دست و پا چلفتی به نظر برسند، زیاد زمین بخورند و چیزها را بیندازند. کاردرمانی به عنوان یک روش مؤثر می‌تواند به بهبود این مشکلات کمک کند و به کودکان کمک کند تا مهارت‌های حرکتی خود را تقویت کنند. در این مقاله، به بررسی این موضوع می‌پردازیم که چگونه کاردرمانی می‌تواند برای کودکان با رشد کند مفید باشد و چه تأثیری بر بهبود مشکلات حرکتی آن‌ها دارد.
“آیا کاردرمانی برای مشکلات حرکتی ناشی از رشد کند در کودکان مؤثر است؟”
رشد کند و مشکلات حرکتی
رشد کند به وضعیتی اطلاق می‌شود که کودک نتواند مهارت‌های حرکتی خود را به موقع توسعه دهد. این مشکلات حرکتی می‌توانند شامل ناهماهنگی، عدم تعادل و دشواری در انجام حرکات دقیق باشند. کودکان با رشد کند ممکن است مدام دستشان را به جایی بگیرند و راه بروند، نپَرند، حرکات ناهماهنگ و شل و ول داشته باشند، دست و پا چلفتی به نظر برسند، زیاد زمین بخورند و چیزها را بیندازند.
سن طلایی رشد کودک بین 2 تا 5 سال است و بیشتر میزان رشد در این بازه‌ی سنی اتفاق می‌افتد. اگر کودکی در این دوره تحت درمان قرار گیرد، احتمال بهبودی او بسیار بیشتر خواهد بود. هر چه سن شروع جلسات کاردرمانی کمتر باشد، احتمال بهبودی و تقویت مهارت‌های حرکتی بیشتر است. علل رشد کند می‌توانند متنوع باشند، از عوامل ژنتیکی گرفته تا مشکلات مربوط به بارداری و زایمان، عفونت‌ها، مشکلات تغذیه‌ای و حتی عوامل محیطی.
شناخت و تشخیص زودهنگام این مشکلات بسیار مهم است تا بتوان با استفاده از روش‌های درمانی مناسب مانند کاردرمانی، به بهبود وضعیت کودک کمک کرد. کاردرمانی وحید ملکی می‌تواند با تمرینات و تکنیک‌های خاص به کودکان کمک کند تا مهارت‌های حرکتی خود را تقویت کنند و به توانایی‌های جسمانی و حرکتی بهتری دست یابند.
کاردرمانی چیست؟
کاردرمانی یک روش درمانی است که با استفاده از تمرینات و تکنیک‌های خاص به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های حرکتی، حسی و تعادلی خود را تقویت کنند. کاردرمانی به کودکان کمک می‌کند تا توانایی‌های لازم برای انجام فعالیت‌های روزمره را به دست آورند و زندگی مستقلی داشته باشن
کاردرمانی با رویکرد بازی
در این رویکرد، از بازی‌ها و فعالیت‌های سرگرم‌کننده برای تقویت مهارت‌های حرکتی و حسی کودکان استفاده می‌شود. بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا بدون احساس فشار و استرس، توانایی‌های خود را بهبود بخشند. کاردرمانی وحید ملکی و گفتاردرمانی سارا مرادی با رویکرد بازی محور به کودکان و نوجوانان کمک می کند.
کاردرمانی حرکتی با رویکرد درمانگر محور
در این رویکرد، فعالیت های درمانی به صورت جدی با کودک انجام می شود. فضا شبیه به کلاس درس است. این مسیر برای کودکانی که مشکلات جدی هوش دارند و یا ایزوله هستند بیشترین استفاده را دارد.
پیشنهاد می کنم در ابتدای کار حتما از رویکرد بازی استفاده کنید. کودک را و نیاز های بازی اش را ببینید. امروزه ثابت شده است که آموزش با بازی برای همه ی انسان ها سریعترین بازده و بیشترین یادگیری را دارد.
داستان اول راهِ وانیا
یکی از موارد موفقیت‌آمیز در کاردرمانی، داستان وانیا، دختری است که خانواده‌اش با مشکلات حرکتی او مواجه بودند. اطرافیان به خانواده وانیا می‌گفتند که “دخترها دیر راه می‌افتند” و سعی داشتند آن‌ها را قانع کنند که نیازی به نگرانی نیست. اما خانواده وانیا تصمیم گرفتند به این حرف‌ها گوش ندهند و او را به کاردرمانی ببرند.
در جلسات کاردرمانی مشخص شد که وانیا مشکل یکپارچگی حسی دارد و سیستم دهلیزی مغزش پرکاری دارد. با شروع درمان و برگزاری سه جلسه کاردرمانی هوم ویزیت در هفته، پس از چهار ماه وانیا توانست به طور مستقل راه برود. این داستان نشان‌دهنده اهمیت تشخیص و درمان به موقع مشکلات حرکتی و حسی در کودکان است و موفقیت کاردرمانی حرکتی در بهبود این مشکلات را به خوبی نشان می‌دهد.
مراحل ارزیابی کاردرمانی حرکتی برای کودکان با تاخیر در رشد
ارزیابی اولیه
این ده علامت تاخیر در حرکت های حرکتی برای کودکان ۳ تا ۹ سال:
- مشکل در دویدن، پریدن یا بالا رفتن از پله‌ها در مقایسه با همسالان.
- مشکل در نگه داشتن و استفاده از اشیاء، مانند مداد، قیچی یا قاشق. معمولا وسیله ها زیاد از دستشان می افتد و دست خط خرچنگ قورباغه ای دارند.
- راه رفتن با حالت عجیب یا سفت، شلپ شلپ صدای قدم هایش می آید یا زیاد زمین می خورد. ممکن است حالت رقص در راه رفتن اش به چشم بیاید.
- مشکل در تعادل، مانند ایستادن روی یک پا و با یک پا مسافت 10 متری را لی لی کردن. به صورت چمباتمه نمی تواند بنشیند و کف پایش را زمین بگذارد.
- خستگی یا اجتناب از فعالیت‌های فیزیکی که کودک در آن باید فعالیت حرکتی داشته باشد.
- دشواری در هماهنگی حرکات، مانند گرفتن یا پرتاب کردن توپ.
- ناتوانی در لی لی کردن یا پریدن روی یک پا تا حدود سن ۴ تا ۵ سالگی.
- نگه داشتن بدن در حالت‌های غیرمعمول هنگام نشستن یا ایستادن. مثلا حالت نیم خیز بگیرد و یک پایش را بالا بگیرد. بدنش را با حرکت خرسی به جلو ببرد.
- حرکات ناخودآگاه یا دست و پاچلفتی بودن بیش از حد هنگام بازی.
- تأخیر در انجام کارهای روزمره خودمراقبتی، مانند لباس پوشیدن یا استفاده از زیپ.
برنامه درمانی
پس از ارزیابی اولیه، متخصص کاردرمانی حرکتی یک برنامه درمانی شخصی‌سازی شده برای کودک تهیه می‌کند. این برنامه شامل مجموعه‌ای از تمرینات و فعالیت‌ها است که به تقویت مهارت‌های حرکتی و حسی کودک کمک می‌کند. بسته به نیازهای خاص کودک، ممکن است از رویکردهای مختلفی مانند کاردرمانی با رویکرد بازی، کاردرمانی حرکتی و کاردرمانی حسی استفاده شود.
در ادامه ۱۰ تمرین کاردرمانی برای کودکان با رشد کند حرکتی آورده شده است:
- تعادل روی یک پا: کودک تلاش کند برای چند ثانیه روی یک پا بایستد و سپس پای دیگر را امتحان کند. ابتدا کودک را کنار دیوار ببرید. از کودک بخواهی دو دستش را رو دیوار بگذارد و به دیوار تکیه کند. حالا شما یک پای کودک را خودتان با دست بگیرید و بالا ببرید. اگر کودک توانست این کار رابه مدت 3 شماره با کمک شما انجام دهد به ما پیام دهید تا برنامه درمانی مناسب کودک را به شما بگوییم.
- لی‌لی کردن: کودک را تشویق کنید که روی یک پا لی‌لی کند و بین پاها جابه‌جا شود.
- بالا رفتن از پله‌ها: کودک را تشویق کنید که با یک پا (مثلا فقط پای راست) از پله‌ها بالا و پایین رود، و بعد هر دو پا را استفاده کند. در نهایت یک بار با یک پا و بار بعد با پای بعدی این کار را انجام دهد. اگر پله ندارید می توانید از استپ برای این تمرین استفاده کنید.
- تمرین توپ‌بازی: گرفتن و پرتاب توپ کوچک برای تقویت هماهنگی دست و چشم. بازی استپ هوا، فوتبال، والیبال دو نفره از بازی های خوب این تمرین هستند.
- حرکات کششی ساده: کشیدن دست‌ها به بالا و خم شدن برای لمس زمین برای افزایش انعطاف‌پذیری عضلات و قوام و سفت شدن عضلات مهم است.
- پرش‌های کوچک: کودک را تشویق کنید که به جلو یا به طرفین بپرد تا مهارت پرش خود را بهبود ببخشد. برای سخت تر کردن این تمرین از یک استپ کمک بگیرید.
- غلتیدن روی توپ بزرگ: کودک روی توپ تعادلی بنشیند و به آرامی توپ را جلو و عقب حرکت دهد. سعی کند از روی توپ نیوفتد.
- ایستادن و نشستن پشت سر هم: چند بار نشستن و ایستادن پشت سر هم برای تقویت عضلات پاها.
- چیدن اشیاء با انگشتان: بازی‌هایی که نیاز به استفاده از انگشتان برای برداشتن و چیدن دارند برای تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف. بازی مارپله و بازی دو مینو ایده های خوب این بازی هستند.
- راه رفتن روی خط مستقیم: روی زمین خطی بکشید و از کودک بخواهید در طول آن قدم بزند تا تعادل خود را تقویت کند. اگر خط کشیدن روی زمین برایتان سخت است از کودک بخواهید روی حاشیه های قالی فقط را برود و پایش را خارج از حاشیه نبرد. راه رفتن گربه ای را با کودک تمرین کنید.
این تمرین‌ها رشد کند حرکتی می‌توانند کمک کنند تا کودک مهارت‌های حرکتی خود را بهبود بخشد.
پیگیری و ارزیابی مجدد
در طول دوره درمان رشد کند حرکتی، پیشرفت کودک به طور منظم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این ارزیابی‌ها به متخصص کاردرمانی حرکتی کمک می‌کنند تا بتواند برنامه درمانی را بر اساس نیازهای متغیر کودک تنظیم کند.
گاهی ممکن است کودک در تمرینات موفق نشود پس نیاز است تمرین به حالت ساده تر انجام شود تا کودک مهارت را کسب کند.
پیگیری و ارزیابی مجدد به کودک این امکان را می‌دهد که در صورت نیاز، تمرینات جدیدی برای رشد کند حرکتی نیاز است را انجام دهد و به بهبود مهارت‌های خود ادامه دهد.
نقش والدین در فرآیند کاردرمانی حرکتی
حمایت و تمرین در خانه
حمایت و مشارکت فعال آن‌ها می‌تواند بهبود مهارت‌های حرکتی کودک را تسریع کند. والدین می‌توانند با ایجاد یک محیط حمایتی و انگیزشی در خانه، به کودک با رشد کند حرکتی خود کمک کنند تا تمرینات و فعالیت‌های کاردرمانی حرکتی را به طور مرتب انجام دهد.
این تمرینات رشد کند حرکتی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تمرین با تخته تعادل: این تمرین به کودک کمک می‌کند تا تعادل و هماهنگی خود را بهبود بخشد.
- تمرین با استپ و آجر یوگا: استفاده از این ابزارها برای تقویت عضلات پا و بهبود تعادل مفید است.
- تمرین با تاب: تاب خوردن می‌تواند به تقویت سیستم دهلیزی و بهبود تعادل کمک کند.
- تمرین با نردبان: بالا و پایین رفتن از نردبان به تقویت عضلات پا و هماهنگی حرکتی کمک می‌کند.
- تمرین با حلقه‌ها: پرش درون و بیرون از حلقه‌ها به تقویت مهارت‌های تعادلی و هماهنگی کمک می‌کند.
- تمرین با توپ Gym Ball: نشستن و انجام تمرینات بر روی توپ Gym Ball می‌تواند به تقویت عضلات مرکزی بدن و بهبود تعادل کمک کند.
جدول مراحل مهم رشد حرکتی 6ماهگی تا 5 سالگی
داستان موفقیت وانیا
یکی از موارد موفقیت‌آمیز در کاردرمانی حرکتی، داستان وانیا، دختری است که خانواده‌اش با مشکلات حرکتی او مواجه بودند. اطرافیان به خانواده وانیا می‌گفتند که “دخترها دیر راه می‌افتند” و سعی داشتند آن‌ها را قانع کنند که نیازی به نگرانی نیست. اما خانواده وانیا تصمیم گرفتند به این حرف‌ها گوش ندهند و او را به کاردرمانی برای رشد کند حرکتی ببرند. در جلسات کاردرمانی حرکتی مشخص شد که وانیا مشکل یکپارچگی حسی دارد و سیستم دهلیزی مغزش پرکاری دارد. با شروع درمان و برگزاری سه جلسه کاردرمانی ویزیت در منزل (ویزیت خانگی) در هفته، پس از چهار ماه وانیا توانست به طور مستقل راه برود. این داستان نشان‌دهنده اهمیت تشخیص و درمان به موقع مشکلات حرکتی و حسی در کودکان است و موفقیت کاردرمانی حرکتی در بهبود رشد کند حرکتی را به خوبی نشان می‌دهد.
