چگونه با استفاده از بازی‌ها، مهارت‌ فکری کودک را تقویت کنیم؟

بازی مهارت های فکری  که نقش بسیار مهمی در رشد و توسعه کودکان ایفا می‌کنند. این مهارت‌ها شامل توانایی‌های مختلفی مانند حافظه، توجه، حل مسئله، و استدلال هستند که به کودکان کمک می‌کنند تا در محیط خود بهتر عمل کنند و با چالش‌های روزمره روبرو شوند. بازی‌ها یکی از موثرترین راه‌ها برای تقویت این مهارت‌های فکری هستند، زیرا کودکان از طریق بازی نه تنها سرگرم می‌شوند بلکه به طور ناخودآگاه توانایی‌های شناختی و فکری خود را نیز بهبود می‌بخشند. در این مقاله، به بررسی چگونگی تاثیر بازی‌ها بر رشد شناختی کودکان و معرفی چند بازی مفید خواهیم پرداخت.

مهارت فکری چه اهمیتی دارند؟

مهارت‌های شناختی یا همان مهارت های فکری شامل توانایی‌هایی هستند که به کودکان کمک می‌کنند تا اطلاعات را پردازش کنند، مشکلات را حل کنند و با دیگران ارتباط برقرار کنند. این مهارت‌ها شامل حافظه، توجه، حل مسئله، زبان و ارتباطات، درک و استدلال و استنتاج می‌شوند. تقویت این مهارت‌ها در دوران کودکی بسیار مهم است، زیرا پایه‌ای قوی برای موفقیت در تحصیلات و زندگی آینده کودکان فراهم می‌کند. بازی‌ها می‌توانند ابزار بسیار موثری برای تقویت این مهارت‌ها باشند و به کودکان کمک کنند تا به شیوه‌ای لذت‌بخش و طبیعی یاد بگیرند.

نقش بازی‌ها در تقویت  مهارت فکری 

بازی‌ها به طور مستقیم بر روی مغز کودکان تاثیر می‌گذارند و باعث تقویت مهارت‌های شناختی و فکری می‌شوند. به عنوان مثال، بازی‌های حافظه می‌توانند توانایی یادآوری و تمرکز را بهبود بخشند، در حالی که بازی‌های حل مسئله مهارت‌های تفکر منطقی و استراتژیک را تقویت می‌کنند. همچنین، بازی‌های زبانی (همان بازی های گفتاری) و بازی‌های نقش‌آفرینی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های ارتباطی و زبانی خود را توسعه دهند. استفاده از بازی‌های مناسب برای گروه‌های سنی مختلف می‌تواند تاثیر مثبتی بر رشد شناختی کودکان داشته باشد و آن‌ها را برای مواجهه با چالش‌های زندگی آماده کند.

بازی‌های برای حافظه

بازی کارتی مثل پاسور، می تواند تمرینی برای حافظه کودک شما باشد.

• بازی‌های حافظه تصویری: بازی‌هایی مثل حافظه تصویری و بازی‌های کارت حافظه که به کودکان کمک می‌کنند تصاویر و الگوها را به خاطر بسپارند. بازی جفت یابی کارت ها از نوع بازی است.
  • بازی جفت “جفت کارت هاو پیدا کن” این بازی ساده رو می‌تونید به راحتی آن در خانه اجرا کنید. در ادامه نحوه‌ی انجام این بازی را شرح می‌دهم:
    

    وسایل مورد نیاز:

    • یک دست کارت‌های بازی با تصاویر مختلف (می‌توانید از کارت‌های آماده یا کارت‌های دست‌ساز خود استفاده کنید)، می تونید از کارت های ورق هم استفاده کنید. یا دو دسته کارت مشابه بخرید.
    • حالا کارت ها رو روی زمین یا روی میز پهن می کنین.

    روش بازی:

    1. آماده‌سازی کارت‌ها: تعداد مساوی کارت با تصاویر مشابه داشته باشید، برای مثال دو کارت با تصویر یک موز.
    2. پهن کردن کارت‌ها: کارت‌ها رو روی زمین پهن کنید به شکلی که پشت کارت ها رو ما ببینیم و روی کارت به سمت زمین باشه.
    3. شروع بازی: بازیکن اول دو کارت را برمی‌گرداند تا تصاویر آن‌ها را ببیند. اگر تصاویر مشابه بودند، کارت‌ها را برمیداره و یک دور دیگر ادامه می‌دهد. در غیر این صورت، کارت‌ها را دوباره رو به پایین برمیگردونه و نوبت بازیکن بعدی میشه.
    4. پایان بازی: بازی تا زمانی ادامه می‌یابد که همه‌ی جفت‌های کارت پیدا شوند. بازیکنی که بیشترین جفت کارت مشابه را پیدا کند، برنده است.

    نکات:

    • می‌توانید سطح سختی بازی را با افزایش تعداد کارت‌ها تغییر دهید.از 2 تا جفت کارت این بازی رو شروع کنین.
    • بازی را می‌توان با دسته‌های مختلفی از تصاویر (حیوانات، میوه‌ها، اشکال هندسی و …) انجام داد.

    این بازی نه تنها کمک می‌کند که حافظه کودکان تقویت شود، بلکه مهارت‌های مشاهده و تمرکز آن‌ها را نیز بهبود می‌بخشد. می توانید از این بازی برای بهبود حافظه ی کودک بیشفعال یا اتیسمی خود استفاده کنید.

• بازی‌های حافظه شنیداری: بازی‌هایی مانند گوش کردن به صداها و بازتولید آن‌ها که مهارت‌های شنیداری و حافظه کوتاه‌مدت را تقویت می‌کنند.

  • بازی “گوش کن و تکرار کن” است.

  • روش بازی:

    1. آماده‌سازی: یک سری کلمات یا جملات کوتاه را آماده کنید. این کلمات می‌توانند از موضوعات مختلفی مانند حیوانات، میوه‌ها، رنگ‌ها و غیره باشند.
    2. گفتن کلمات: یکی از بازیکنان یک کلمه یا جمله را با صدای بلند می‌گوید.
    3. تکرار کردن: بازیکن دیگر باید همان کلمه یا جمله را با دقت تکرار کند.
    4. افزایش سختی: می‌توانید به تدریج تعداد کلمات یا پیچیدگی جملات را افزایش دهید تا چالش بیشتری برای حافظه شنیداری ایجاد کنید.

    این بازی به کودکان کمک می‌کند تا توانایی شنیداری خود را تقویت کرده و توجه بیشتری به جزئیات داشته باشند.

• بازی‌های حافظه حرکتی: بازی‌هایی که نیاز به تکرار حرکات دارند مانند “فرمانده دستور میده” که به کودکان کمک می‌کنند تا حرکات را به خاطر بسپارند و تکرار کنند.

  • در این بازی، یک نفر به عنوان فرمانده (معمولاً به نام “رئییس”) دستورات را صادر می‌کند و بازیکنان دیگر باید فقط زمانی که فرمانده می‌گوید “رئییس می‌گه” دستورات را اجرا کنند.

  • نحوه بازی:

    1. شروع بازی: یک نفر به عنوان فرمانده انتخاب می‌شود.
    2. صدور دستور: فرمانده دستورات مختلفی مانند “رئییس می‌گوید دست‌های خود را بالا ببرید” یا “رئییس می‌گوید بپر بپر” صادر می‌کند.
    3. پیروی از دستورات: بازیکنان باید فقط زمانی دستورات را اجرا کنند که فرمانده می‌گوید “رئییس می‌گوید”. اگر فرمانده دستوری را بدون گفتن “رئییس می‌گوید” صادر کند (مثلاً “دست‌های خود را بالا ببرید”)، بازیکنان نباید دستورات را اجرا کنند.
    4. خروج از بازی: هر بازیکنی که دستوری را بدون گفتن “رئییس می‌گوید” اجرا کند، از بازی خارج می‌شود.
    5. ادامه بازی: بازی تا زمانی ادامه می‌یابد که فقط یک بازیکن باقی بماند که هیچ اشتباهی نکرده باشد. این بازیکن برنده بازی است و می‌تواند فرمانده بعدی باشد.

    این بازی به کودکان کمک می‌کند تا توجه و تمرکز خود را تقویت کرده و مهارت‌های شنیداری و پیروی از دستورات را بهبود بخشند.

• بازی برای حافظه طولانی مدت: داستان‌گویی و به خاطر سپردن داستان‌ها که به کودکان کمک می‌کند تا اطلاعات را برای مدت طولانی‌تری به خاطر بسپارند.

• • بازی “داستان سازی گروهی”

• • دور هم جمع بشید: همه افرادی که می‌خوان بازی کنن رو دور هم جمع کنید.

  • شروع داستان: یکی از افراد با یه جمله کوتاه داستان رو شروع می‌کنه، مثلا: “یه روز یه دایناسور گنده توی پارک قدم می‌زد.”
  • نفر بعدی ادامه می‌ده: نفر بعدی باید جمله‌ای به داستان اضافه کنه که منطقی باشه و داستان رو ادامه بده، مثلا: “همه بچه‌ها از دیدنش خوشحال شدن و دورش جمع شدن.”
  • همینطور ادامه بدین: هر نفر به نوبت یه جمله اضافه می‌کنه و داستان رو ادامه می‌ده. مهم نیست چقدر داستان عجیب و خنده‌دار بشه، همین‌که باحال و خلاقانه باشه کافیه.
  • پایان داستان: بازی تا جایی ادامه داره که یا داستان به یه نتیجه منطقی و باحال برسه، یا همه تصمیم بگیرن بازی تموم بشه.

بازی‌های برای توجه و تمرکز

این دسته از بازی‌ها به کودک کمک می‌کنند تا دقت و تمرکزش را بالا ببرد. پازل‌ها انتخابی عالی برای تقویت این مهارت هستند، چون کودک باید قطعات درست را پیدا کند و کنار هم بگذارد. لگو هم به او کمک می‌کند با دقت روی ساختن یک مدل خاص تمرکز کند و از قوه‌ی تخیلش استفاده کند. بازی‌های جستجوی اشیاء مخفی، مثل پیدا کردن یک شیء کوچک در میان تصاویر شلوغ، تمرکز دیداری کودک را تقویت می‌کند و باعث می‌شود بتواند جزئیات را بهتر تشخیص دهد.

رنگ‌آمیزی: تمرکز و آرامش و افزایش مهارت فکری

رنگ‌آمیزی فقط یک سرگرمی ساده نیست، بلکه می‌تواند باعث افزایش تمرکز و کاهش استرس در کودکان شود. وقتی کودک رنگ‌ها را انتخاب می‌کند و سعی دارد خطوط را رعایت کند، دقتش بیشتر می‌شود. علاوه بر این، رنگ‌آمیزی مثل یک فعالیت آرامش‌بخش عمل می‌کند و به کودک کمک می‌کند احساساتش را ابراز کند. راستی توی تیم مدادهای رنگی یه مربی جوون و خوش ذوق نقاشی هست. اگر دوست داشتید باهامون برای کلاس های خصوصی و یا آموزش نقاشی آنلاین تماس بگیرید.

بازی‌های جستجوی اشیاء مخفی

در این بازی‌ها کودک باید یک شیء مشخص را در بین تصاویر یا در محیط خانه پیدا کند. مثلا می‌توانید بگویید: «خرس کوچولو رو توی این اتاق پیدا کن!» یا از کتاب‌های مخصوصی که تصاویر شلوغ دارند استفاده کنید. این بازی باعث می‌شود کودک با دقت بیشتری به محیط اطرافش نگاه کند، جزئیات را سریع‌تر تشخیص دهد و مهارت تمرکزش را تقویت کند.

بازی های تخته ای یا boarding game ها مثل تخته نرد و شرنج به کودک شما مهارت فکری حل مسئله را یاد می دهد.

بهترین تمرین برای افزایش تمرکز

آیا میدونستید که تمرکز یعنی بتونیم به صورت طولانی مدت توجه امون رو روی چیزی نگه داریم؟ پس حالا که میدونید تمرکز یعنی چی میتونید هر فعالیتی رو طولانی کنید! مثلا با آجر های خونه سازی فقط یک خونه نسازید؛ بلکه بیاین با این آجر ها خونه، همسایه ها ، پارکینگ و پارک بسازید. یا به جای رنگ آمیزی یک شکل، چندتا شکل رو توی کاغذ برای فرزندتون بکشید و بخواید رنگ کنه! بچه های که تحملشون کمه از پس این تمرین بر نمیان! اگر کوچولویی دارید، یا خودتون زود از کارها خسته می شید، با ما تماس بگیرید. راه حل شما توی دستای ماست.

بازی کردن علاوه بر تقویت مهارت فکری به تقویت روابط اجتماعی کودک شما هم کمک می کنه.

بازی‌های حل مسئله

این نوع بازی‌ها به کودک کمک می‌کنند تا مهارت تفکر منطقی و حل مسئله را تقویت کند. وقتی کودک درگیر این بازی‌ها می‌شود، یاد می‌گیرد که چگونه چالش‌ها را بررسی کند، راه‌حل‌های مختلف را امتحان کند و تصمیم‌گیری کند.

• بازی دالان: در این بازی، کودک باید مسیر درست را در یک هزارتو پیدا کند. این کار باعث می‌شود او به صورت گام‌به‌گام فکر کند، تصمیم بگیرد و مسیرهای اشتباه را اصلاح کند.
• معماهای تصویری و منطقی: سوالاتی که کودک را به فکر کردن وامی‌دارند، مثل «چگونه می‌توان پل ساخت تا حیوانات از رودخانه عبور کنند؟» یا «کدام قطعه‌ی گمشده‌ی پازل در این تصویر جا می‌گیرد؟».
• بازی‌های استراتژیک مثل شطرنج ساده: حتی نسخه‌های ساده‌ی شطرنج یا بازی‌هایی که نیاز به برنامه‌ریزی دارند، می‌توانند تفکر منطقی کودک را تقویت کنند.

این باز یمهارت های فکری و شناختی را تقویت می کند. حالا بقیه اشو بخونیم!

بازی‌های زبانی و ارتباطی

این بازی‌ها مهارت گفتاری، درک مطلب و ارتباط اجتماعی را در کودکان تقویت می‌کنند.

• قایم‌موشک با صدا: این بازی، علاوه بر هیجان، مهارت شنیداری و پردازش زبانی کودک را تقویت می‌کند. مثلاً شما در یک اتاق قایم می‌شوید و صدا می‌دهید تا کودک شما را پیدا کند.
• قصه‌گویی تعاملی: یک جمله بگویید و از کودک بخواهید ادامه‌ی داستان را بسازد. این کار به تقویت خلاقیت و مهارت بیانی او کمک می‌کند.
• بازی حدس کلمات: یک کلمه را توضیح دهید و از کودک بخواهید حدس بزند، مثلاً بگویید: «یه حیوان داره که بال داره و می‌تونه پرواز کنه!»
• نمایش عروسکی: با استفاده از عروسک‌ها، کودک می‌تواند نقش‌های مختلف را بازی کند و مهارت‌های زبانی و ارتباطی‌اش را تقویت کند.

این بازی‌ها باعث می‌شوند کودک راحت‌تر با دیگران ارتباط برقرار کند، دامنه‌ی لغاتش بیشتر شود و مهارت‌های گفتاری‌اش تقویت شوند.

بازی‌های حسی

بازی‌های حسی به کودک کمک می‌کنند تا از طریق لمس، حرکت، صدا و حتی بو، دنیای اطرافش را بهتر درک کند. این بازی‌ها برای تقویت مهارت‌های شناختی، هماهنگی حرکتی و حتی تنظیم هیجانی کودک بسیار مفید هستند.

• بازی اکتشاف: کودکان عاشق کشف چیزهای جدید هستند! می‌توانید یک جعبه‌ی پر از اشیای مختلف با جنس‌های متفاوت (مثل پارچه نرم، اسفنج، توپ پلاستیکی، برگ خشک و…) آماده کنید و از کودک بخواهید با لمس کردن، اشیا را توصیف کند یا آن‌ها را دسته‌بندی کند. این بازی مهارت‌های حسی و شناختی او را تقویت می‌کند.
• استخر توپ: این بازی علاوه بر سرگرم‌کننده بودن، باعث بهبود هماهنگی حرکتی و تقویت حس عمقی کودک می‌شود. وقتی کودک داخل استخر توپ می‌پرد یا در بین توپ‌ها حرکت می‌کند، بدنش را بهتر کنترل می‌کند و حس تعادلش تقویت می‌شود.
• بازی سرسره: سرسره‌بازی نه‌تنها برای تخلیه انرژی مفید است، بلکه درک کودک از فضا و حرکت را تقویت می‌کند. کودک یاد می‌گیرد که چگونه بدنش را کنترل کند، چه زمانی بنشیند و چه زمانی تعادلش را حفظ کند.
• تاب بازی: این بازی به تحریک حس دهلیزی کودک شما کمک می کند. تابی که پشتی کمر نداشته باشد سخت تر است، چون کودک باید تعادل خود را رو ی تاب حفظ کند.
• خمیر بازی: این بازی حس بینایی، بویایی و حس عمقی و لمس دست کودک شمارا تحریک میکند. این یکی از تمرینات تقویت دست و مهارت های دست ورزی است.
• توپ بازی: دانشمندان علم کاردرمانی میگویند بهترین بازی توپ بازی است. توپ بازی اکثر حس های کودک را تحریک می کند و بهترین انتخاب برای بازی و درمان توسط کاردرمانگران علمی است.
• طناب بازی: هماهنگی حرکتی، دست ورزی و تقویت عضلات از خوبی های این بازی است.
• رنگ انگشتی: تقویت حس انگشتان و دست ها و بهترین تحریک های بینایی است. این بازی برای درمان مشکل وسواس بچه ها نیز استفاده می شود.
• آب بازی : کودکی که بتواند این بازی را به خوبی انجام دهد، حتما از تابستان گرم و پارک آب و آتش لذت خواهد برد.

بازی مناسب سن کودک

هر سنی به بازی مناسب خودش نیاز دارد تا بتواند مهارت فکری کودک را تقویت کند.

کودکان در سنین مختلف توانایی‌های شناختی متفاوتی دارند، بنابراین انتخاب بازی مناسب برای هر سن اهمیت زیادی دارد. در جدول زیر، بازی‌های پیشنهادی بر اساس سن کودک آورده شده است: